الف- طبق نظر مقام معظم رهبري، سند الگو، سند بالادستيِ همه اسناد برنامه‌اي، چشم‌انداز و سياستگذاري كشور است؛ لذا سند الگو، فراگير و جامع‌تر از سند چشم‌انداز است.

ب- سند چشم‌انداز 1404، سندي بيست‌ساله (از 1384 تا 1404) است؛ اما الگو، سندي جامع براي تاريخ پيشرفت جمهوري اسلامي ايران است؛ بنابراين به چشم‌اندازهاي دورتر از 1404 هم مي‌پردازد.

ج- سند چشم‌انداز چگونگي حركت كشور را مشخص نمي‌كند؛ به عبارت ديگر فقط هدف را مشخص كرده است؛ اما تعيين مسير و چگونگي حركت، يكي از ويژگي‌هاي سند الگو است.

  رهبر فرزانه انقلاب اسلامي در تاريخ دوم خرداد سال 1390 در حكمي، مركز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت را تأسيس و رئيس و اعضاي شوراي عالي آن را منصوب كردند. پس از ابلاغ حکم مقام معظم رهبري، اولين جلسه شوراي عالي مرکز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت در تاريخ 1390/03/18 تشکيل شد. اساسنامه مرکز نيز به مدت يک ماه پس از ابلاغ حکم تأسيس مرکز، به تصويب مقام معظم رهبري رسيد. مركز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، مطابق اساسنامه، تحت نظر مقام معظم رهبري، نهادي است علمي و پژوهشي داراي شخصيت حقوقي و استقلال مالي، اداري و استخدامي كه طبق اساسنامه خود، اداره مي­گردد. رئيس و اعضاي شوراي عالي مرکز با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامي براي يک دوره سه ساله منصوب مي­شوند.

اهداف مرکز

1- تعميق و توسعه تفكر، تحقيق و نظريه‌پردازي درباره مباني، اصول، شاخص‌ها و ديگر ابعاد الگوي اسلامي ايراني پيشرفت و تكامل فرد و اجتماع بر اساس تعاليم و ارزش‌هاي متعالي اسلام ناب محمدي با بهره‌مندي از دستاوردهاي متقن علمي و تجارب ارزشمند بشري

2- ايجاد و حفظ فضاي گفتماني اصيل و قوي در حوزه و دانشگاه و در سطح جامعه حول محور الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

3- طراحي و تدوين پيش‌نويس الگوي اسلامي ايراني پيشرفت به عنوان سند بالادستي حاكم بر چشم‌اندازها، سياست‌هاي كلي و برنامه‌هاي توسعه مبتني بر مباني اصيل اسلامي و منطبق بر مقتضيات و ويژگي‌هاي فرهنگي، اقليمي و طبيعي ايران

وظايف مرکز

الف) تعميق و توسعه تفكر، تحقيق و نظريه‌پردازي

1- تعيين خطوط و زمينه‌هاي پژوهشي مورد نياز در خصوص الگوي اسلامي ايراني پيشرفت و تقسيم كار ملي و هماهنگي و همچنين حمايت سخت‌افزاري و نرم‌افزاري از اشخاص حقيقي و حقوقي در جهت اجراي پژوهش‌هاي مزبور

2- بسترسازي در جهت پديد آمدن و همچنين هماهنگي ميان حلقه‌ها و كانون‌هاي تفكر و طراحي الگو در كشور به ويژه در دانشگاه‌ها و حوزه‌هاي علميه و مراكز تحقيقاتي

3- سرمايه‌گذاري عمده بر روي نخبگان جوان و مستعد در حوزه و دانشگاه و اهتمام به ايجاد بسترهاي لازم به منظور تربيت نيروي علمي مورد نياز كشور در جهت طراحي و اجراي الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

4- برنامه‌ريزي و هماهنگي براي برگزاري و پشتيباني نشست‌ها و همايش‌ها و كارگاه‌هاي علمي و دوره‌هاي تخصصي در زمينه‌ها و موضوعات مرتبط با الگو در سطح ملي و بين‌المللي

5- برقراري ارتباط و همكاري با شخصيت‌ها و مجامع علمي بين‌المللي و تبادل نظر و ارائه دستاوردها و الهام‌بخشي در سطح جهان در زمينه الگو

6- شناسايي و معرفي آثار علمي برجسته و استعدادهاي برتر در زمينه الگوي اسلامي ايراني پيشرفت و تقدير از آن‌ها

ب) گفتمان‌سازي

7- زمينه‌سازي، طراحي و هماهنگي به منظور استفاده از حداكثر ظرفيت‌هاي ملي به ويژه رسانه ملي در جهت گفتمان‌سازي و ترويج الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

8- بسترسازي و تسهيل حضور گسترده و پرنشاط جوانان در عرصه تفكر و مطالعه و ابراز نظر براي پيشرفت جامعه و نظام اسلامي و تعميق آگاهي‌هاي ديني و انقلابي و تاريخي و فرهنگي و اجتماعي و سياسي آنان

9- كمك به طرح مباحث مربوط به پيشرفت الگوي اسلامي ايراني در مراكز علمي و در سطح وسيع جامعه با ارتقاي انگيزه، آگاهي و مشاركت عمومي به ويژه نسل جوان

ج) طراحي و تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

10- تعيين روش‌ها، فنون و ابزارهاي طراحي الگو با استفاده از مشاورت متخصصان و صاحب‌نظران و بهره‌برداري از نتايج مطالعات و تحقيقات مربوط

11- شناسايي و گردآوري منابع و مراجع علمي و سوابق و اسناد لازم براي طراحي و تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت

12- ايجاد و راهبري شبكه فراگير و منعطف الگوي اسلامي ايراني پيشرفت با مشاركت وسيع و مؤثر متخصصان و صاحب‌نظران دانشگاهي و حوزوي به منظور تحقيق و طراحي پيش­نويس الگو

13- طراحي و تدوين پيش‌نويس الگوي اسلامي ايراني پيشرفت مبتني بر ارزش‌ها و اصول اسلامي، منطبق با ويژگي‌ها و نيازهاي ايران و با توجه به دستاوردهاي متقن علمي و تجارب ارزشمند انقلاب اسلامي و جهان با استفاده از ظرفيت‌هاي گسترده فكري و تخصصي كشور و تقديم آن به مقام معظم رهبري

14- ارزيابي و آسيب‌شناسي و آينده‌پژوهي پيشرفت كشور و نيز كشورهاي برگزيده به صورت تطبيقي

مركز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، به منظور ارتباط وثيق‌تر با حوزه‌هاي علميه، اقدام به تأسيس دبيرخانه حوزوي خود در شهر قم نموده است.

سازمان يا نهادي به مركز وابسته نيست.

آن دسته از محصولات علمي-فكري مركز كه امكان انتشار آنها هست، در وبگاه مركز يا وبگاه‌هاي وابسته به آن منتشر مي‌شود. با رجوع به پيوند nashr.olgou.ir مي‌توانيد به كليه محصولات قابل انتشار مركز دست پيدا كنيد.

آخرين اخبار و اطلاعات مركز، به صورت به روز در وبگاه مركز به نشاني های olgou.ir و olgou.org قرار مي‌گيرد. علاوه بر اين،اخبار مربوط به کنفرانس ها، کنگره ها و انتشارات مرکز نیر در لینک های(نشانی وبگاههای کنفرانس و کنگره و انتشارات) که در خود سایت مرکز درج شده است قابل دسترسی است.

نظر به ضرورت گردآوری کتب مرتبط با موضوع پیشرفت و در دسترس بودن آنها، مركز، اقدام به راه‌اندازی كتابخانه تخصصي کرده است؛ علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به وبگاه lib.olgou.ir یا برقراری تماس با شماره 88019446 (کتابخانه مرکز) از نحوه بهره‌برداری از کتب، اطلاع یابند.

قريب به اتفاق استادان و پژوهشگراني كه با مركز همكاري مي‌كنند عضو هيئت‌هاي علمي دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور هستند؛ لذا مي‌توانيد براي اين امر به دفاتر ايشان در مراكز مذكور مراجعه كنيد. بدين منظور، در بخش انديشكده‌هاي وبگاه، پيشينه علمي و اجرايي ايشان خواهد آمد.

با توجه به اينكه مركز جايگاه فراستادي دارد، انعقاد قرارداد پژوهشي با اشخاص حقيقي و پشتيباني مالي از طرح‌هاي پژوهشيِ آنها، علي‌الاصول در دستور كار مركز قرار ندارد، مگر در حالات خاصي كه يكي از انديشكده‌ها براي اداي وظايف خود، اجراي پژوهشي را لازم بداند. در آن صورت با مشورت انديشكده مربوطه در اين خصوص اقدام می‌شود.

به دليل جايگاه فراستادي مركز ؛ این مرکز مستقيماً از پايان‌نامه‌هاي تحصيلات تكميلي حمايت مالي نمي‌كند. البته انديشكده‌هاي مركز حسب نياز با بعضي مراكز علمي پژوهشي به عنوان «مؤسسات همكار»، قراردادهايي را منعقد مي‌كنند و آن مؤسسات براي اجراي مأموريت محوله، غالباً از ظرفيت تحصيلات تكميلي بهره می‌گيرند.

مركز به دنبال آن است كه به كمك انديشكده‌ها و انجمن‌هاي علمي، مسايل اساسي، محورها، و موضوعات پژوهشی هر حوزه تخصصي را تعيين و از طريق سامانه مركز در معرض اطلاع عموم قرار دهد.

طبق نقشه راه و فرآيند طراحي، تدوين، تصويب و پايش الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، پيش‌نويس اوليه اين الگو در دي‌ماه 1394 تهيه و سند نهایی پس از تأیید مقام معظم رهبری ابلاغ خواهد شد.

پژوهش های و اسناد پشتیبان و... در سایت انتشارات مرکز که لینک دسترسی آن در سایت اصلی مرکز قرار دارد قابل دریافت است.

راه‌هاي گوناگوني براي مشاركت در تدوين الگو وجود دارد كه ذيلاً مواردی از آنها توضيح داده مي‌شود:

الف- كنگره پيشگامان پيشرفت كه هر چند ماه يك بار برگزار مي‌شود با هدف مشاركت جوانان در مباحث مربوط به الگو است. لذا دانشجويان و جوانان علاقه‌مند مي‌توانند با مشاركت فعال در اين كنگره‌ها و ارائه نظرها و ديدگاه‌هاي خود عملاً در تدوين الگو نقش داشته باشند.

ب- كنفرانس‌هاي هدفمند سالانه نيز با هدف نقش‌آفريني استادان، پژوهشگران و صاحب‌نظران در عرصه مباحث پيشرفت توسط مرکز برگزار می‌شود. حضور صاحب‌نظران، دانشمندان و استادان محترم در این کنفرانس‌ها بسیار مغتنم است.

ج- آيين‌نامه تشكيل حلقه‌ها و كانون‌هاي تفكر، به مثابه سلول‌های هوشمند در مركز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت به تصويب رسيده است. تشكيل چنين مراكزي، يكي از راه‌هاي مشاركت در تدوين الگو است.

د- سلسله نشست‌های اندیشه‌ورزی با هدف تبادل نظرهای عالمانه و تضارب آرا که به صورت ماهانه در مرکز الگو برگزار می‌شود. حضور صاحب‌نظران، پژوهش‌گران و دانشجویان در این نشست‌ها مغتنم است.

ه- سياست راهبردي مركز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت آن است كه در تدوين نظام مسايل اساسي كشور از ظرفيت انجمن‌هاي علمي بهره بگيرد؛ لذا انجمن‌هايي كه آمادگي همكاري دارند می‌توانند ضمن تماس با معاونت علمی مرکز در تدوین الگو مشارکت نمایند.

برای پاسخگويي به این سؤال باید به ماهیت الگو توجه کنیم. الگو، برنامه‌اي تحولی است که نخبگان و متفکران جامعه، آن را تهیه می­‌كنند و در مقطع تهیه آن -که الان آغاز شده است- باید به سوی ایجاد وحدت نظر، اجماع نسبی، عزم ملیِ مبتنی بر فکر و علم و معنویت، جلو برویم. بنابراین، انتظار می­رود که علاوه بر تضمین­‌های قانونی برای اجرای این سند، اجماع نخبگانی مهم‌ترین پشتوانه اجرای آن باشد.

یکی از مشکلات اجرای برنامه‌­های کشور، ناشی از تغییر و تحول دولت و مجلس است که مطابق نظام مردم­سالاری است و گریزی از آن نیست. این تغییر و تحول باعث می­‌شود  برنامه‌ه­ای که به دست دولتي تهیه شده و به تصویب مجلس وقت رسیده است بعد از مدتی در کوران اجرا، بدون پشتوانه آن دولت و مجلس در خلأ قرار بگیرد. طبیعی است که دولت و مجلس بعدی، دلبستگی دولت و مجلس قبلی را نداشته باشد؛ لذا فقط متن قانونی سند باقی می­‌ماند. اما اگر نخبگان، متفکران و فرهیختگان جامعه در جریان تهیه سندي، همکاری و مشارکت مؤثر داشته باشند، به این برنامه تحول، دلبستگی و وابستگی ایجاد می‌­شود، که علاوه بر تضمین قانونی‌اي که تاکنون برنامه­‌های کشور از آن برخوردار بوده‌­اند، خود، تضمینی است بر اجرای اين سند. لذا مركز امیدوار است که الگو از این جهت در مرحله تدوین، بعضی از تضمین‌­های اجرای خود را نیز فراهم کند. اگر در مرحله تدوین برنامه، این هم‌فکری و همدلی ایجاد شد، می‌­توانیم امیدوار باشیم که اجرای آن، بهتر از برنامه­‌های موجود باشد. برای این منظور، همان طور که رهبری فرزانه گفتند از همه ظرفیت کشور باید استفاده کرد و مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، خدمتگزار این ظرفیت عظیم است. به عبارتي، باید سفره را در مرکز پهن کنیم و محتوا را متفکران و صاحب‌نظران تهیه کنند. پخت‌وپزِ الگو، کار آنها است و البته این، کار دشواری است. وقتی کار در این سطح گسترده می‌­شود، جمع کردن و به نتیجه رساندنش هم دشوار می­‌شود؛ چون گاهی مباحثه‌­های اهل نظر به جای اینکه به وحدت­ نظر و تقارب افکار کمک کند، موجب پراکندگی آراء می‌­شود. باید تدبیری کرد که این هم‌فکری و مشارکت وسیع، نتیجه مثبت بدهد و موجب وحدت نظر نسبی نخبگان درباره پیشرفت کشور شود و این وحدت نظر، به عموم مردم، سرايت کند.

این کار، کار بسیار دشواری است و اولین مرحله آن، این است که ببینیم از کجا باید شروع کنیم و چه گام‌هایی باید برداریم. آیا روش‌های برنامه‌­ریزی موجود در دنیا می‌­تواند استفاده شود یا روش طراحی الگو، روش بی بدیلی باید باشد؟ چه خصوصیاتی باید داشته باشد؟ آیا ارزش‌ها و گزاره‌­های دینی در روش‌شناسی و در تعیین فرایند تهیه الگو تأثیر خواهد گذاشت. اینها سؤالات اساسی‌اي است که این روزها ما با آن مواجه هستیم. در مرکز و در شورای عالی مرکز، بحث­‌های سنگینی درباره این سؤالات آغاز شده است و گروهی از صاحب‌نظران در پیشبرد این مباحث، همراه هستند؛ اما اگر از همین قدم اول که روش­‌شناسی تهیه الگو است، بحث را باز نکنیم و مسائل و مشکلات در سطح گسترده فکری مطرح نشود، معلوم نیست در تهیه و تدوین الگو بتوانیم هم‌فکری گسترده را جلب کنیم.

دسترسی به سایت اتوماسیون اداری از طریق خود مرکز میسر است.

كشور ما در عرصه مدیریت با آزمون‌وخطا و فرازونشیب‌هايی روبه‌رو بوده است و در پایان دهه چهارم پیروزي انقلاب اسلامي باید در اندیشه طراحي الگويی بومی براي پیشرفت خود باشد. بدین منظور، الگو:

- نقشه جامعی است كه هدف، سمت و شيوه حركت و نحوه رفتار جامعه را در مسیر تحول تكاملي مشخص می‌کند.

- سندی بالادستی نسبت به همه اسناد چشم‌انداز، سیاستگذاری و برنامه‌ای کشور است به‌طوری‌که راهنمای تدوین همه این اسناد خواهد بود و کشور را از برنامه‌ها و اقدامات بی‌هدف و سردرگم در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی می‌رهاند.

- نرم‌افزار بنای نظام‌مندِ سبک‌های موردنیاز نظام اسلامی است.

- نقشه راه برپایی تمدن جدید اسلامی است.

- راهنمای عمل اسلامی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های ماندگار ملی به سوی تمدن اسلامی ایرانی است.

رهبر معظم انقلاب درباره ایرانی بود و اسلامی بودن الگو می‌فرمایند: «در خصوص ایرانی بودن الگو، علاوه بر آنچه که دوستان گفتند؛ که خوب، شرایط تاریخی، شرایط جغرافیایی، شرایط فرهنگی، شرایط اقلیمی، شرایط جغرافیای سیاسی در تشکیل این الگو تأثیر می‌گذارد -که قطعاً اینها درست است- این نکته هم مطرح است که طراحان آن، متفکران ایرانی هستند؛ این کاملاً وجه مناسبی است برای عنوان ایرانی؛ یعنی ما نمی‌خواهیم این را از دیگران بگیریم؛ ما می‌خواهیم آنچه را که خودمان لازم می‌دانیم، مصلحت کشورمان می‌دانیم، آینده‌مان را می‌توانیم با آن تصویر و ترسیم کنیم، این را در یک قالبی بریزیم. بنابراین، این الگو ایرانی است. از طرف دیگر،اسلامی است؛ به خاطر اینکه غایات، اهداف، ارزش‌ها و شیوه‌های کار، همه از اسلام مایه خواهد گرفت؛ یعنی تکیه‌ی ما به مفاهیم اسلامی و معارف اسلامی است. ما یک جامعه‌ی اسلامی هستیم، یک حکومت اسلامی هستیم و افتخار ما به این است که می‌توانیم از منبع اسلام استفاده کنیم. خوش‌بختانه منابع اسلامی هم در اختیار ما وجود دارد؛ قرآن هست، سنت هست و مفاهیم بسیار غنی و ممتازی که در فلسفه‌ی ما و در کلام ما و در فقه ما و در حقوق ما وجود دارد. بنابراین «اسلامی» هم به این مناسبت است» (1389/09/10).

ایشان در ادامه می‌افزایند: «البته اینکه ما می‌گوییم ایرانی یا اسلامی، مطلقاً به این معنا نیست که ما از دستاوردهای دیگران استفاده نخواهیم کرد؛ نه، ما برای به دست آوردن علم، هیچ محدودیتی برای خودمان قائل نیستیم. هر جایی که علم وجود دارد، معرفتِ درست وجود دارد، تجربه‌ی صحیح وجود دارد، به سراغ آن خواهیم رفت؛ منتها چشم‌بسته و کورکورانه چیزی را از جائی نخواهیم گرفت. از همه‌ی آنچه که در دنیای معرفت وجود دارد و می‌شود از آن استفاده کرد، استفاده خواهیم کرد» (1389/09/10).

همان‌طورکه در سخنان رهبر معظم انقلاب آمده است ازآنجاکه غایات، اهداف، ارزش‌ها و شیوه‌های کار الگو، از اسلام مایه خواهد گرفت و تکیه‌ی آن بر مفاهیم اسلامی و معارف اسلامی است الگو، اسلامی ایرانی است (و نه ایرانی اسلامی)؛ به‌عبارت‌دیگر، الگو، نقشه جامعی مبتنی بر مفاهیم اسلامی است که برای زیست‌ بوم ایران طراحی و تدوین می‌شود.

همان‌طورکه در سخنان رهبر معظم انقلاب آمده است ازآنجا که غایات، اهداف، ارزش‌ها و شیوه‌های کار الگو از اسلام مایه خواهد گرفت و تکیه‌ی آن بر مفاهیم اسلامی و معارف اسلامی است الگو، اسلامی است؛ اما علاوه‌ براین، دانشمندان ایرانی، الگو را منطبق با شرایط تاریخی، جغرافیائی، فرهنگی، اقلیمی و جغرافیای سیاسی ایران، طراحی می‌کنند؛ پس الگو، نقشه جامعی مبتنی بر مفاهیم اسلامی است که به‌دست دانشمندان ایرانی برای زیست‌بوم ایران طراحی و تدوین خواهد شد.

رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «وقتی می‌گوییم الگوی ایرانی اسلامی، یعنی یک نقشۀ جامع. بدون نقشۀ جامع، دچار سردرگمی خواهیم شد؛ همچنان‌که در طول این سی سال، به حرکت‌های هفت‌وهشتی، بی‌هدف و زیگزاگ مبتلا بودیم و به این در و آن در زدیم. گاهی یک حرکتی را انجام دادیم، بعد گاهی ضد آن حرکت و متناقض با آن را -هم در زمینۀ فرهنگ، هم در زمینۀ اقتصاد و در زمینه‌های گوناگون- انجام دادیم! این به خاطر این است که یک نقشۀ جامع وجود نداشته است. این الگو، نقشۀ جامع است؛ به ما می‌گوید که به کدام طرف، به کدام سمت، برای کدام هدف داریم حرکت می‌کنیم» (1389/09/10).

رهبر معظم انقلاب در بیان تفاوت پیشرفت و توسعه می‌فرمایند: «کلمه «پیشرفت» را ما با دقت انتخاب کردیم؛ تعمداً نخواستیم کلمه «توسعه» را به کار ببریم. علت این است که کلمه‌ی توسعه، یک بار ارزشی و معنائی دارد؛ التزاماتی با خودش همراه دارد که احیاناً ما با آن التزامات همراه نیستیم، موافق نیستیم. ما نمی‌خواهیم یک اصطلاح جاافتاده‌ی متعارف جهانی را که معنای خاصی را از آن می‌فهمند، بیاوریم داخل مجموعه‌ی کار خودمان بکنیم. ما مفهومی را که مورد نظر خودمان است، مطرح و عرضه می‌کنیم؛ این مفهوم عبارت است از «پیشرفت». معادل معنای فارسیپیشرفترا می‌دانیم؛ می‌دانیم مراد ازپیشرفتچیست. تعریف هم خواهیم کرد که منظور ما از اینپیشرفتی که در فارسی معنایش روشن است، چیست؛پیشرفتدر چه ساحت‌هائی است، به چه سمتی است. ما این وام نگرفتنِ مفاهیم را در موارد دیگری هم در انقلاب داشته‌ایم. ما از کلمه‌ی «امپریالیسم» استفاده نکردیم؛ کلمه‌ی «استکبار» را آوردیم. ممکن است یک زوایائی در معنای امپریالیسم وجود داشته باشد که مورد نظر ما نیست. حساسیت ما بر روی آن زوایا نیست؛ حساسیت ما بر روی آن معنائی است که از کلمه‌ی «استکبار» به دست می‌آید. لذا این را مطرح کردیم، در انقلاب جا افتاد؛ دنیا هم امروز منظور ما را می‌فهمد. و همچنین مفاهیم دیگری. مفهوم پیشرفت، برای ما مفهوم روشنی است. ما «پیشرفت» را به کار می‌بریم و تعریف می‌کنیم که مقصود ما از پیشرفت چیست» (1389/09/10).

هر الگوی توسعه‌ای مبتنی بر غایات، اهداف و ارزش‌هایی شکل گرفته است. اهداف و ارزش‌هایی که در بطن الگو، جای گرفته و تفکیک آنها از الگو، ممکن نیست به‌طوری‌که عمل به الگوها، عامل را ناخواسته به سوی آن اهداف و ارزش‌ها سوق می‌دهد و از ارزش‌های بومی خودش دور می‌کند. صراحتاً می‌توان گفت که نهایت این فرایند، رفع استقلال و وابستگی است.

 بنابراین، ازآنجاکه الگوهای متعدد توسعه، هیچ‌کدام برمبنای ارزش‌ها و مفاهیم اسلام شکل نگرفته و مردم ایران نیز اغلب مسلمان هستند لازم است الگویی برای پیشرفت کشور اسلامی ایران، تدوین شود که ریشه در مفاهیم و معارف اسلام داشته باشد.

مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نهادی علمی و پژوهشی است که در خردادماه 1390 با فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی و صدور حکم رئیس و اعضای شورای عالی آن تأسیس شد. هدف از تشکیل این مرکز که در اساس‌نامه مصوب رهبر معظم انقلاب اسلامی آمده، عبارت است از:

 1- تعمیق و توسعه تفکر، تحقیق و نظریه‌پردازی درباره مبانی، شاخص‌ها و ابعاد گوناگون الگوی پیشرفت

2- ایجاد و حفظ فضای گفتمانی پيرامون محور الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

3- طراحی، تدوین و پیشنهاد سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

رویکرد اصلی مرکز در اجراي وظايف، ایجاد و راهبری شبکه فراگیر متخصصان و صاحب‌نظران دانشگاهی، حوزوی و اجرايی (دولتی و خصوصی)، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور به منظور جلب مشارکت همه آنان و حداکثر استفاده از تمامی ظرفیت‌های ملی است.

بنابه تعریف، الگوی پایه الگویی مفهومی اما اجمالی است که تفصیل آن به تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت منجر می‌شود. الگوی پایه دارای پنج بخش اصلی است که به ترتیب عبارت‌اند از: مبانی، آرمان‌ها، رسالت ملت و نظام جمهوری اسلامی، افق و تدابیر. تعاریف هر یک از این بخش‌ها در ذیل آمده است.

 - مبانی اهمّ پيش‌فرض‌های اسلامی، فلسفی و عملی جهان‌شمول معطوف به پیشرفت است.

- آرمان‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ارزش‌های بنیادین فرازمانی و فرامکانی جهت‌دهنده پیشرفت است.

- رسالت عبارت از میثاق مشترک مردم و نظام جمهوری اسلامی ایران برای حرکت عقلانی، مؤمنانه و متعهدانه در جهت ایجاد تمدن جدید اسلامی متناسب با آرمان‌ها در زیست‌بوم ایران است.

- افق، آرمان‌های الگو را بر جامعه و زیست‌بوم ایران در نیمه قرن آینده تصویر می‌کند و هدف‌های واقعی آحاد مردم، جامعه و حکومت ایران را در آن موعد معین می‌سازد.

- تدابیر، تصمیمات و اقدامات اساسی و بلندمدت برای حل مسائل مهم کشور و شکوفا ساختن قابلیت‌های ماندگار ملی به منظور رسیدن به افق است.

24-1- فرایند تدوین الگوی پایه پیشرفت چیست؟

الگوی پایه پیشرفت طی چهار مرحله محتوایی الف- طراحی چارچوب یا مدل مبنا، ب- تدوین اسناد پشتیبان، ج- تدوین سند اصلی و د- نقد و ارتقای سند انجام شده است:

الف- طراحی چارچوب یا مدلی به عنوان مبنای تدوین سند

در طراحی الگوی پیشرفت -و حتی در تأسیس اندیشکده‌های مرکز- ابتدا از مدلی مفهومی که از مفاهیم ارائه‌شده در بیانات مقام معظم رهبری برگرفته شده است استفاده شد. ایشان چهار عرصه اساسی برای پیشرفت ذکر فرمودند: فکر، علم، زندگی و معنویت (1389/09/10). فکر، علم و معنویت علاوه بر آن که همراه با زندگی، چهار عرصه الگو را تشکیل می‌دهند ارکان عرصه زندگی هم به شمار می‌آیند. این ارکان بر مبانی استوار می‌شوند.

چارچوب دیگری که به صورت معین، هدایت‌کننده زیربنایی گام‌های تدوین الگوی پایه بوده است نقشه راه و فرایند طراحی، تدوین، تصویب و پایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است. این چارچوب مستقیماً با جلسات کانونی شورای عالی مرکز و با عنایت به پیشینه دانشی تجمعی در مرکز و با استفاده از ظرفیت دانشی اولین کنفرانس مرکز (1391) طراحی شده است. برای طراحی این چارچوب مبنایی، فروضی مورد توجه قرار گرفته است از جمله ابتنای بر مبانی دینی، بیانات مقام معظم رهبری و همچنین گنجینه دانشی روز در امر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در سطح کشورهای مختلف.

ب- تدوین اسناد پشتیبان

اسناد شناسایی مسائل و چالش­های اساسی کشور، آینده‌پژوهی ایران و جهان، آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه، شناسایی قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ملی، تحلیل تحولات تاریخی، الگوی رهبری یا مدیریت تحول، شاخص‌سازی پیشرفت و شناخت سنت‌های الهی از اسناد پشتیبانی است که در مرکز تدوین شده‌اند.

ج- تدوین اسناد اصلی الگوی پایه

گام تدوین شامل مجموعه متنوعی از اقدامات است که دستاورد آن، دستیابی به نسخه‌های اولیه بخش‌های الگوی پایه پیشرفت بود. پس از مشخص شدن ساختار و فرایند الگوی پایه پیشرفت، تدوین محتوای اجزای الگوی پایه با تقسیم کار ملی و تعیین محققان آغاز شد. ابلاغ تقسیم کار الگوی پایه پیشرفت رسماً در تاریخ 1393/05/15 انجام شد و در ضمن آن از محققان درخواست شد سؤالات اساسی خود را برای طرح در «نشست هم‌­اندیشی الگوی پایه» ارائه نمایند. جهت ایجاد هماهنگی در تدوین اسناد نیز «چارچوب تهیه اسناد الگوی پایه» طراحی و در تاریخ 1393/05/19 برای تکمیل به این محققان ابلاغ شد تا بتوان در چارچوبی واحد، چگونگی تدوین اسناد را هدایت نمود.

تدوین تدابیر از گسترده‌ترین بخش‌های سند الگوی پایه بوده است. پس از آماده شدن نسخ اولیه‌ای از اسناد آرمان‌ها، رسالت و افق، طراحي فرايند انتقال از وضع موجود به مطلوب در دستور کار مرکز قرار گرفت. موضوع تدابیر برای اولین‌بار با عنوان «مذاکره در خصوص چارچوب طراحی انتقال از وضع حاضر به وضع مطلوب» مطرح شد. به طور خلاصه، عناوین گام­ها در فرایند تدوین تدابیر به این شرح است: تشکیل کارگروه طراحی چگونگی حرکت از وضع موجود به مطلوب، تشکیل کمیته فرعی تدوین، مفهوم‌سازی و تعریف واژه تدبیر، برگزاری جلسات جوشش فکری و تدوین نسخ اولیه‌ای از تدابیر، طراحی کاربرگ پیشنهاد تدبیر، شناسایی افراد صاحب‌نظر در بندهای متعدد افق و درخواست نگارش تدبیر مطابق با کاربرگ، دریافت گزاره‌های پیشنهادی تدبیر، بررسی و نقد تدابیر متناسب با هر بند از سند افق و اعتبارسنجی مجدد تدابیر.

برای تدوین تدابیر پس از طی جلسات طولانی همفکری، با طراحی کاربرگ ویژه‌ای برای پیشنهاد تدبیر، با دعوت از عده‌ای از صاحب‌نظران راهبردی کشور از آنها خواسته شد متناظر با قابلیت‌­های ماندگار ملی، مسائل اساسی نظام، چالش‌های پیش رو و گزاره‌های سند افق و همچنین مشخص نمودن شاخص­‌های پیشرفت مورد نظر و مشابهت با سیاست­‌های کلان نظام، یک تا سه تدبیر پیشنهاد نمایند. این گزاره‌ها تلفیق و اولویت‌بندی شدند. برای طراحی تدابیر، نظامی شبکه‌ای در نظر گرفته شد که مشخص باشد هر تدبیر چه بندی از افق را محقق می‌کند، کدام مسئله اساسی را (با توجه به سند مسئله‌شناسی) حل می‌کند، کدام قابلیت ملی را (با نگاه به سند قابلیت‌های ملی) فعال می‌کند، مشابه چه بندی از سیاست‌های کلی نظام یا سیاست‌های برنامه پنج‌ساله است، کدام‌یک از مسائل نوظهور آینده را (با نگاه به سند آینده‌پژوهی) حل می‌کند و کدام شاخص را ارتقا می‌دهد. بر اساس این می‌توان گفت تدابیر بر اساس نظامی شبکه‌ای تهیه شده است.

د- نقد و ارتقای سند الگوی پایه

الگو حاصل تفکر جمعی دانشمندان است لذا پس از تلاش جمعی محققان و ارائه نسخ اولیه، بهره‌گیری از نظرهای انتقادی جامعه علمی کشور برای اصلاح و ارتقای اسناد، آغاز شد و همچنان در حال جریان است. ارائه سند در نهادهای علمی و پژوهشی، ارائه در اندیشکده‌ها با هدف اخذ نظرات تخصصی، برگزاری دومین نشست هم‌اندیشی الگوی پایه با مشارکت اعضای اندیشکده‌ها، برگزاری ده‌ها جلسه شورای عالی، شورای تلفیق و کارگروه‌­های مرکز برای نقد اسناد اصلی و پشتیبان الگوی پایه و اختصاص پنجمین، ششمین و هفتمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به موضوع الگوی پایه.

24-2- روش‌شناسی تدوین الگوی پایه چیست؟

به دلیل گستردگی و تنوع موضوعی اجزای سند الگوی پایه پیشرفت نمی‌­توان صرفاً از یک یا چند روش محدود در امر تدوین استفاده نمود. باید بتوان الزامات متعدد ناشی از ویژگی‌های خاص الگوی پایه مانند «ابتنا بر معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و احکام و اخلاق اسلامی، سازگاری با اقتضائات بومی و ظرفیت­های ملی، آرمان‌گرایی و واقع­بینی، ناظر به حل مشکلات مردم، انعطاف­پذیری، پویایی و بالندگی» را تأمین نمود. این الزامات متعدد با یک روش حاصل نمی‌شود. چندگانگی، تکثرگرایی یا تنوع روشی از ویژگی‌های تدوین اسناد ملی است. 

در تدوین این اسناد از مجموعه متنوع روش‌شناسی و به تبع آن و بنا بر نیاز از روش‌های متعدد پژوهشی ‌در قالب روش‌های کیفی، تحلیلی و استنباطی اعم از مردم‌نگاری، تحلیل تاریخی، مطالعات اسنادی، داده‌بنیاد، تحلیل محتوا، نظرسنجی تخصصی و مصاحبه عمیق، گروه‌های کانونی، نشست‌های هم‌اندیشی و نقد، آینده‌پژوهی و پژوهش دلفی استفاده شده است. ابزار انسجام مجموعه روشی چندگانه علاوه بر طراحی چارچوب مبنا، بهره‌گیری از ظرفیت خرد جمعیِ گروه‌­های کانونی در قالب جلسات اندیشکده‌ها یا کارگروه‌های چندتخصصی بوده است. همّ اساسی طراحان، ابتنای اسناد بر مبانی انسان‌شناختی و جهان‌شناختی اسلامی و استفاده از خرد جمعی در تدوین محتوا یا نقد و ارتقای اسناد بوده است که همانند رشد تدریجی و پیوسته موجودات زنده، روندی مستمر و در جریان است.

سند مبانی، زیربنای ارزشی همه بخش‌های سند الگوی پایه بوده است. سند آرمان‌ها منطبق بر این مبانی ارزشی تدوین شده است. تناظر ارزش‌های مندرج در بخش آرمان‌ها با مفاهیم مندرج در بخش افق رعایت شده است به‌نحوی‌که هیچ ارزش آرمانی‌ای وجود ندارد که در افق فروگذار شده باشد. تدابیر الگوی پایه نیز منطبق بر گزاره‌های سند افق تدوین شده ­اند.

به تعبیر رهبر معظم انقلاب «این، یک سند بالادستی خواهد بود نسبت به همه‌ی اسناد برنامه‌ای کشور و چشم‌انداز کشور و سیاستگذاری‌های کشور؛ یعنی حتی چشم‌اندازهای بیست‌ساله و ده‌ساله که در آینده تدوین خواهد شد باید بر اساس این الگو تدوین شود؛ سیاستگذاری‌هایی که خواهد شد -سیاست‌های کلان کشور- باید از این الگو پیروی کند و در درون این الگو بگنجد»؛ لذا الگو به‌منزله جایگزین هیچ سندی از اسناد بالادستی کشور تدوین نمی­شود بلکه، مبنای تدوین همه اسناد عالی کشور خواهد بود.

تاکنون اسناد عالی کشور اعم از سیاست‌های کلی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام، سند چشم‌انداز بیست‌ساله، برنامه‌های توسعه پنج‌ساله و ... در مراحل مختلف تدوین الگو و در تنظیم اسناد اصلی یا پشتیبان مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. افرادی چند از بین کسانی که در تدوین این اسناد نقش داشته‌اند نیز به فراخور، جزء نقدکنندگان سند الگوی پایه بوده‌اند.

الگو، مسیر کلان حرکت کشور را نشان می‌دهد و اگرچه با اسناد عرصه­‌ای پیشرفت، تنافر ندارد لیکن به جزئیات مندرج در این اسناد نمی‌پردازد و صرفاً خطوط کلان را نشان می­دهد؛ لذا اجرای الگو، تداخلی با اجرای اسناد عرصه‌­ای پیشرفت ایجاد نمی‌­کند.