چهارمین کنگره پیشگامان پیشرفت با حضور دانشمندان جوان در شیراز به مدت دو روز برگزار شد.

به گزارش دفتر ارتباطات و اطلاع‌رسانی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در مراسم افتتاحیه چهارمین کنگره پیشگامان پیشرفت که با حضور نزدیک به یک هزار تن از دانشجویان جوان و استادان دانشگاه در تالار حافظ  شیراز برگزار شد، سه تن از دانشجویان درباره ضرورت حضور جوانان در برنامه‌ریزی برای پیشرفت کشور، سخنرانی و پس از آن، دکتر صادق واعظ‌زاده، رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در سخنانی به تبيین موضوع پیشرفت و الگو و تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مد نظر مقام معظم رهبری و نقش جوانان پرداخت.

واعظ‌زاده با بیان اینکه پیشرفت کشور با بازسازی و نوسازی هنجارهای اجتماعی میسر است، گفت: ایستایی و عقب‌افتادگی هنجاری­های اجتماعی از موانع اصلی پیشرفت کشور و بیشتر از ناهنجارهای اجتماعی، مشکل‌ساز شده است.

وی ادامه داد: بخش اقتصاد و فرهنگ و سیاست کشور علاوه بر بازسازی ساختاری به رویه­ها و روش­های جدید نیاز دارد که فقط با تهیه سیاست­ها و برنامه­های لازم میسر نیست؛ بلکه به اصلاح هنجارهای اجتماعی نیاز دارد. هنجارها به عنوان الگوهای رفتاری اگر به روز نشوند و شخصیت و منافع مردم را تأمین نکنند، در عمل از سوی گروه‌های اجتماعی رعایت نمی­شوند و ناهنجاری به وجود می­آید.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تأکید بر اینکه کسانی که دو دستی به هنجارهای کهنه و ناکارآمد چسبیده­اند و گمان می­کنند با تغییر و اصلاح آن­ها اعتقادات و فرهنگ و نظام جامعه از دست می­رود غافل از آن‌اند که زیر سقف شکسته خوابیده­اند و زود است که زیر آوار بمانند، خاطرنشان کرد: هنجارهای فرسوده اگر نو نشوند لاجرم از صحنه اجتماع به بیرون رانده می­شوند و هنجارهای خلق­الساعه و بی‌ریشه خلأ آن­ها را پر می‌کند و موجب گستردگی فکری و فرهنگی می­شود.

وی خاطرنشان کرد: در واقع یک علت افزایش ناهنجاری­ها در جامعه امروز ایران، مشکل ایستایی و سکون هنجارهای کهنه و ناکار آمد است. وقتی هنجارهای موجود پاسخگوی نیازها و منطبق با شرایط جدید نباشند به فرض پیروی از آن­ها، مسائل و مشکلات بزرگ و کوچک بوجود می­آید. مثلاً استفاده از خودرو شخصی از عمده‌ترین هنجارهای امروز جامعه شهری ما است که به علت فراهم نبودن شرایط آن، موجب آلودگی مرگبار هوای شهرها شده است.

رئیس شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ادامه با اشاره به اینکه فرهنگ غنی اسلامی ایرانی این ظرفیت و انعطاف را دارد که هنجارهای نو را پشتیبانی کند تا هم نیازهای جدید را پاسخ بگوید و هم پیوستگی فرهنگی را حفظ نمایند، یادآور شد: عقب ماندگیِ هنجارها در ایران، جا را برای هجوم هنجارهای بیگانه باز کرده است. امروزه رفتارهای نوظهوری به­صورت گسترده در جامعه ایران دیده می­شود که با اعتقادات و فرهنگ و ویژگی­های آب و هوایی ایران سازگاری ندارد. این رفتارها ناشی از هنجارهای کلیشه­ای است که از جوامع دیگر کپی­برداری می­شود. این کپی­برداری نشانه تنبلی ذهنی است. در واقع به جای آن که برای عمل کردن در برابر اتفاقات و نیازهای جدید به فکر پیدا کردن الگوهای رفتاری مناسب باشیم، بدون زحمت فکر کردن، روش­های رفتاری دیگران را تقلید می­کنیم. به این طریق هنجارهای اجتماعی بدلی و بی پایه در کشور مشاهده می­شود که به علت عدم سازگاری اساسی با فرهنگ و طبیعت و شخصیت مردم به سست شدن نظام اجتماعی و شخصیت افراد و ضعیف شدن قدرت قضاوت و شناخت آن­ها منجر می­شود.

وی افزود: هنجارهای کلیشه­ای موجب پیش­داوری نسبت به پدیده­ها و رویدادها نیز هست. مقابله با هجوم هنجارهای کلیشه­ای تنها با بازسازی هنجارهای موجود و آفرینش هنجارهای جدید میسر است. هنجارهای جدید باید راه و روش عمل را برای تأمین منافع مشروع گروه­های اجتماعی در اختیار آن­ها بگذارد. در این صورت هنجارها پیروی می­شود و عمومیت پیدا می­کند. در غیر این­صورت، نفی و لعن هنجارهای وارداتی جلو شیوع آن­ها را نمی­گیرد و توصیه­های شفاهی و مکتوب کاری از پیش نمی­برد و کشیدن رنگ و لعاب اسلامی بر روی هنجارهای وارداتی هم که بعضاً در کارهای فرهنگی ما مشاهده می­شود کارساز نیست.

واعظ زاده در بخش دیگری از اظهارات خود یک جامعه پیشرفته را متشکل از انسان­های رشد یافته دانست که الگوهای رفتاری درستی دارند.

وی ادامه داد: حرکت جامعه از رفتار افراد شکل می­گیرد و بدون هنجارهای رفتاری درست، حرکت جامعه رو به پیشرفت نمی­رود. البته هنجارهای رفتاری به تنهایی برای رسیدن جامعه به هدف پیشرفت کافی نیست اما بدون هنجارهای پسندیده هم جامعه به پیشرفت نمی­رسد. یک نقش مهم الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، ارائه الگوهای رفتاری یا همان هنجارهای اجتماعی است. برخی هنجارهای اجتماعی به صورت قانون و مقررات در می­آیند. اما بیشتر آن­ها در جایی به تصویب نمی­رسند و حتی به صورت نوشته در نمی­آیند بلکه از طریق گروه­های مرجع یا در قالب نمونه­های برجسته یا به زبان هنر ترویج می­شوند و از سوی مردم پذیرفته می­گردند.

وی در تببین تفاوت‌های سند الگوی پیشرفت با اسناد برنامه ای کشور اظهارداشت: یک تفاوت اساسی الگوی پیشرفت با اسناد برنامه­ای کشور این است که الگو وظیفه دارد زمینه هنجار آفرینی نوع دوم را هم فراهم کند و گروه­های مستعد را به هنجارسازی­های مفید به حال پیشرفت کشور تشویق نماید.

 وی اضافه کرد: امروز جوانان ایران نقش برجسته­ای در ظهور و شیوع هنجارهای تازه در بین خود دارند. این هنجارها به سرعت در همه اقشار جامعه نفوذ می­کند. بنابراین جوانان امروز هنجار آفرینان اصلی ایران هستند. بزرگترها الگوهای زبانی و ارتباطی جوانان را می­شنوند و می­بینند. اما جوان­ها توانایی لازم برای خلق الگوهای رفتار اجتماعی در حوزه اقتصاد و سیاست و غیره را هم دارند و در مواردی آن را نشان داده­اند. این یک فرصت است که باید به درستی شناخته و استفاده شود. ویژگی­های جوانی با هنجار آفرینی تناسب زیادی دارد. جوان عموماً منتقد، نوجو و اهل ریسک است. محیط اجتماعی فشرده و پر تعامل و وابستگی گروهی قوی دارد و دنبال اثبات شخصیت و ارتقای جایگاه اجتماعی خویش است. آرمان­گرا و آینده پژوه است و دانش و هوشمندی را هم که شروط دیگر هنجارسازی است دارد. پس باید تجربه خود را گسترش دهد و عمیق نماید و به­طور جدی به بازسازی هنجارهای موجود و آفرینش هنجارهای جدید بپردازد.

رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت قدم اول در این راستا را نقد هوشمندانه هنجارهای اجتماعی موجود عنوان کرد و گفت: در نیم قرن اخیر که جامعه ما با امکانات و نیازها و شرایط جدید روبرو شده حجم عظیمی از هنجارهای جدید و ناکار آمد را در خود دیده است. مثلاً طرز لباس پوشیدن مردم شهری یک نمونه آن است. این هنجارها امروز ناکارآمدتر شده­اند. زیرا به­طور روشمند به­روز نشده­اند. هنجارهای سنتی جامعه ما نیز که ریشه در عقاید و فرهنگ طولانی اقوام و مناطق ایران دارند و در طول صدها و بلکه هزارها سال شکل گرفته­اند همراه با انبوه نیازها و شرایط جدید بازسازی نشده­اند و لذا قابل نقد و ارزیابی جدی هستند. مثلاً هنجار خرید و فروش در جامعه ما یک نمونه آن است. فروشنده عیب کالای خود را مخفی می­کند و خریدار عیب داشته و نداشته را بر روی کالا می­گذارد و پس از آن نوبت به چانه­زنی بر سرقیمت می­رسد. امروز که علی­القاعده استاندارد و برگ مشخصات و رتبه­بندی کالا و رقابت و غیره وجود دارد بدیهی­است که روش قدیمی کارآمدی ندارد و به هنجار جدید نیاز است.

وی ادامه داد: هنجارهای مراسم عروسی و عزا و رانندگی فقط چند نمونه دیگر است. مثلاً در زادگاه من، تا چند روز پس از وفات فرد، هر روز در دو نوبت صبح و عصر مراسم ترحیم برگزار است و انتظار می­رود که همه بستگان و دوستان متوفی در آن شرکت کنند. بنابراین مراسم متعددی با شرکت کنندگان تکراری و با جابجایی صاحب مجلس برگزار می­شود. عکس آن در تهران برقرار است که به یک مراسم ترحیم یک­ ساعت و نیمه اکتفا می­شود.

وی یادآور شد: در هر حال پس از نقد، باید به ارزش­ها، عقاید و فرهنگ بومی و منافع افراد و امکان­پذیری هنجار و دیگر معیارهای یک هنجار مطلوب توجه کرد و به بازسازی هنجار پرداخت. بنابراین تفکر هوشمندانه اساسی‌ترین مولفه نوسازی هنجارها و آفرینش هنجارهای جدید است. بسیاری از هنجارهای امروز جامعه ما از عنصر فکر بقدر لازم بهره نبرده­اند. هیچ معلوم نیست تحت چه نیازی و برای چه منفعتی ایجاد شده­اند. یا اگر منفعتی می­رسانند زیان­های بیشتر هم دارند. مثلاً رابطه­بازی به­ویژه در ادارات دولتی به هنجار اجتماعی تبدیل شده است. همچنین چشم ­وهم­چشمی در مادیات به بهانه حفظ آبرو و سرخ کردن صورت به­سیلی از دیگر هنجارهای جامعه ما شده است. بسیار از این هنجارها در گذشته، خود ناهنجاری به شمار می­رفته­اند؛ اما به تدریج عمومیت یافته­اند و به هنجار مبدل شده­اند. اصولاً هنجارهای اجتماعی استدلال و مباحثه در جامعه ظهور نمی­کنند. اما باید به تفکر و دلیل و شناخت متکی باشند.

واعظ زاده در پایان تاکید کرد: به جای این­که جوانان را از هنجار آفرینی منع کنیم که در عمل بی­فایده است؛ باید این پرچم را بدست آن­ها بسپاریم یعنی سازوکار و مقدمات کار را برایشان فراهم کنیم و نقش هنجارسازی‌شان را به رسمیت بشناسیم و بدانیم که هنجارهایی که امروز با نقش آفرینی جوانان شکل می­گیرد، رفتار و زندگی اجتماعی آنان را در آینده­هایی که ما نیستیم هدایت می­کند. نسل­های گذشته هفت هزار سال این سرزمین را در سیمای یک کشور بزرگ با فرهنگی غنی دست به دست تا امروز رسانده­اند. چهارده قرن است که آخرین کلام خدا از این سرزمین به اقتضا نقاط عالم رفته است و هنجارهای بسیاری را نو کرده است و با قدرت انطباق با نیازها و شرایط زمان این توانایی را همچنان درا است. حاشا که جوانان امروز ایران با برخورداری از تجربه گران­تر و آگاهی فزون­تر بهتر از نیاکان خود عمل نکنند و برگ زرین دیگری بر این کتاب کهن نیفزایند.

گفتنی است در چهارمین کنگره پیشگامان پیشرفت، از میان 1250 مقاله رسیده از سوی نخبگان و اندیشمندان جوان  64 مقاله انتخاب و در 4 نشست «هویت و سبک زندگی اسلامی ایرانی جوانان» و «پایگاه اجتماعی و منزلت جوانان» و «جوانان فضای مجازی و شبکه های اجتماعی» و «پیشرفت علم، فناوری، نوآوری و کارافرینی جوانان»   توسط دانشجویان در حضور اساتید پیرامون  الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارائه شد. در مراسم  اختتامیه این کنگره برخی اساتید و چهره‌های ماندگار استان فارس  از جمله استاد دکتر مهرداد، استاد دکتر البرزی و استاد دکتر علیشاهی و استاد حجه الاسلام و المسلمین کاکایی و استاد خلفی نژاد تقدیر و هریک با سخنانی پندهایی به دانشجویان طالب پیشرفت ارائه دادند.

از دیگر برنامه های کنگره  اقامت نماز ظهر عصر در کنار مرقد لسان الغیب  حافظ شیرازی  به امامت امام جمعه شیراز بود. در این مراسم حضرت آیت الله ایمانی تحت عنوان «حافظ و نماز» سخنانی ایراد فرمودند. این کنگره با بازدید شرکت کنندگان از مراکز فرهنگی و باستانی استان فارس در روز جمعه 15 آذر به پایان رسید.